SASAKALA TALAGA WARNA

Di lamping Gunung Mégamendung, teu tebih ti jalan anu ti Bogor ka Sindanglaya; aya situ hiang katelahna Talaga¬warna. Sering pisan anu ngahaja sarumping ka dinya, ngaradon sukan-sukan bari ningali kaanéhanana. Margi titingalian di sakurilingna éta talaga teu kinten saéna, kakayonna anu arageung ngararombyong ka sisi cai, patingrunggunuk sapertos kénging ngahaja ngatur; kawuwuh ha¬wana tiis, kawantos di luhur gunung.

Nanging ari bangsa urang mah teu warantuneun ngaga¬dabah, malah awis aya anu ngahaja ngadon macangkrama borak-borak di sisi Talagawarna mah, margi sieun ku ma¬malana, pédah éta tempat dianggap sanget.

Ku sabréhan ogé katingali geueumanana, pantes seueur dedemitna, caina ngagimbleng, sakapeung héjo, sakapeung jingga, sakapeung semu konéng atanapi kajas. Éta margina nu mawi éta situ hiang disebat Talagawarna, réh caina sok gentos-gentos warnana.

Numutkeun cariosan sepuh urang Cianjur, nu mawi rupi caina sok robah-robah kitu téh, aya sasakalana. Kieu dongengna:

Jaman baheula palebah dinya téh aya nagara anu teu kinten raména, gegek jelemana tur balaleunghar deuih. Anu jumeneng raja kawentar asih ka abdi-abdi, kagurnita ka¬adilanana, puguh deui ari kabeungharanana mah kakoncara ka mana-mana.

Kacarioskeun Kangjeng Raja kagungan putra istri mung hiji-hijina pisan, geulis taya tandingna, salira jangjing lenggik, rarayna ngadaun seureuh, keningna ngajelér paéh, waosna gula gumantung, panangan bentik ngagondéwa.

Atuh ku ibu ku ramana sakalintang dipusti-pustina, di¬eugeuh didama-dama, éstu saniskanten dipupujuhkeun, sakapalayna teu aya nu dipungpang.
Barang Sang Putri parantos yuswa opat welas taun, keur sumedeng rumaja putri, nindak kana turun amis cau, teu aya deui damelna unggal dinten ngan mesék salira, di karaton pipidangan, gentos-gentos panganggo nu murub mubyar di¬tabur inten widuri.

Midang teu aya musimna, ningkes panganggo anu wareu¬teuh siang-wengi, saniskanten kedah ninggang surupanana. Sareng salamina kedah ngaleuseuhan baé, teu kersa nganggo nu lusuh. Upami sinjang songkét, atuh raksukanana kedah suat emas pulas kayas, sumberna kedah berlian masung, pinggel belah rotan ditarétés inten, malah sanggul diréka¬-réka kénging nyusurup, parantos aya emban tukangna.

Ku ibu ku rama éstu diayunkeun sakersana, kawantos ratu mukti salieuk béh, sayagi geusan ngumbruk-ngumbruk putra, anu sakitu dianggo kameumeutna.

Binangkitna putri kana ningkes panganggo parantos teu aya tandingna, jadi pamujian saeusi nagri, ditiru ditaru¬rutan ku istri-istri sadaya.

Ku margi ti mumurangkalih dibiasakeun ngaleuseuhan wungkul téa, sareng tingkesanana teu kénging pisan aja géséhna, lami-lami putri sering pusing galih, réh bingung kumaha nya pimodéleun, da anu parantos aya mah karaosna matak bosen, karaosna kieu teu surup-kitu teu surup.

Damelna nangis ngurihit ka ibu ka rama, nyuhunkeun inten keur rarambu kekemben, sareng mundut berlian keur tabur raksukan, mundut jambrut keur papaés pajeng, sareng mundut deui rupi-rupi permata anggoeun ieu-anggo¬eun itu pangwuwuh anu parantos aya.

Awitna mah pamundutna ku ibu ku rama tara aya anu dipogogan, najan barang anu langka, dibélaan ngadadak nimbaIan mantri ponggawa ngilari ka unggal nagri. Atuh permata ogé dugi ka parantos sababaraha peti geledeg, jabi sutra bangsa anggoan sipat nyamu.

Nanging lami ti lami, tina sanget kasengsrem ku tingkesan anu marodél téa, pamundut putri seueur pisun murkana, dugi ka ku ibu ku rama kapaksa sok dipondah, lantaran kamanah, yén kahoyong anu sarupi kitu mah henteu matak jadl papaés kapantesan.

Atuh Sang Putri sering bendu, pundung ka sepuh tina raosna asa dipungpang kahoyong, damelna kutuk gendeng, dugi ka wantun ngupat nyebatkeun medit, nyebat kumed, majar teu nyaah ka putra.

Dina hiji dinten putri sumping dumeuheus ka payuneun ibu rama diiring ku emban-emban, sakumaha biasa badé aya deui pamundut, réh kaangsonan ku mojang eusi puri, majar surup mawa sieup, upami tungtung rambut unggal¬ lambar digantélan ku mirah sareng widuri.

Ku Kangjeng Raja digumujengkeun, pamundut anu sa¬kitu minculakna téh, disebatkeun murka kaleuwihan, ditung¬tungan ku piwuruk, supados putra ulah katalanjuran teuing.

Nanging ujug-ujug jengkét baé putri ti payuneun rama, nangis kanyenyerian bari teu tata pasini.deui, wur baé permata anu dicandak harita ku anjeunna diawurkeun kana mas¬taka ramana. Gejlig putri ka latar, jamotrot bendu ka sepuh bari ngagantawang kieu, ”Kop tah cokot deui ari owel mah dipaké ku ....!"

Ajaib pisan teu acan tutup putri sasauranana, ujug-ujug burial baé cai ngabulak-bulak ti tengah latar téa, leb karaton kakeueum, musna rupa nagara dadak sakala salin jinis ngajadi talaga.

Nu mawi caina ayeuna sok gentos-gentos rupi téh, nyaéta duméh kahibaran ku cahaya berlian sareng permata nu sanés; anu mayak di dasarna, tilas ngawuran mastaka Kang¬jeng Raja, ramana putri nu murka téa.