SASAKALA SUMUR TUJUH

Di lamping Gunung Karang aya sumur anu anéh, réana tujuh, ku nu percayaan mah sok dipuja. Éta sumur do¬ngéngna kieu:

Raja Pajajaran anu panutup, Sang Prabu Siliwangi kagungan hiji pingitan piselireun, putri geulis jenenga¬nana Lénggangkancana, nyaéta putra Pandita Puncakmanik di Gunung Pulosari. Ku lantaran anom kénéh, éta putri teu énggal-énggal ditikah ku Sang Raja, tapi teu meunang ka mana-mana geus sababaraha taun dipingit di kaputrén, malah ari saenyana mah geus sedeng rumaja putri, tapi unggal dipariksa ku Kangjeng Raja, ngan nyuhuu¬keun sarantos bae. Geus ti dituna meureun kudu manjang¬keun lalakon.

Kacarita hiji peuting malem Juma'ah, putri teu ker¬saeun kulem, ngaguligah teu puguh nu dimanahan, bingbang hareudang bayeungyang, nepi ka medal ti kaputrén, lungsur ka patamanan. Harita téh nuju ngebrak caang bulan, ning¬gang tanggal opat welas, pikaresepeun anu ngarora. Kabe¬neran nu ngajaga sararé kabéh, lir keuna ku panyirep, atuh Putri kacida laluasana ameng ngurilingan taman, teu aya nu nyisikudi. Kekembangan keur sedeng mangkak bareukah, sumeleber nyambuang sapakarangan. Nji Putri raos kagagas, ras émut ka ibu-rama nu mangkuk di Puncakmanik.

Sigeug Putri nu keur aya di patamanan, kocapkeun di awang-awang aya satria kayangan jenengan Dewaputra, keur ngalayang mulih guguru ti Sang Wiku di Gunung Méga¬mendung. Barang nepi ka luhureun tamansari, Sang Déwa¬putra ngarandeg, réh ningali nu geulis kawanti-wanti nu éndah kabina-bina. Lir kukupu katarik ku kembang seungit nu matak uruy maduna, anjeunna énggal nyirorot, teu nganggo tata pasini, gapruk putri téh disamber, biur deui ka luhur, cag baé diécagkeun dina méga, di madyagantang.

“Mugi ulah rengat manah,” cék Déwaputra ka putri, “anu mawi dibantun ka dieu téh, badé didamel pupujan. Sakahoyong tinangtos ditedunan. Bilih hoyong teras amengan di taman, ieu tempat ayeuna badé dicipta, sing jadi pata¬manan.”

Déwaputra neneda ka paradéwa, sarta harita kénéh gé, jleg baé di awang-awang aya taman anu kacida alusna. Atuh putri teu kira-kira kagétna, sajongjongan teu iasa sasaurun. Saenyana ari dina manahna mah, putri téh ngaraos bagja, ditepangkeun jeung nu kasép, raos kagunturan madu kaurugan menyan putih. Tapi wantuning kakara sasarengan jeung pameget di nu singkur, manahna teu weléh risi jeung teu ngartos kana maksud Déwaputra. Pok sasa-uran kieu, “Bilih gamparan henteu uninga, abdi téh pigar¬waeun Sang Prabu Siliwangi. Ayeuna abdi aya di dieu teu ka¬layan idin anjeunna, mana teuing benduna. Hukuman naon anu bakal ditibankeun ka diri abdi, gamparan tangtos uninga. Nanging ieu sadayana lepat gamparan. Saéna mah disuhunkeun heula ka Sang Prabu Siliwangi. Boh dipaparin¬keun boh henteu, teu panasaran. Ari lampah ngiwat téa sanés panata utami, sanés laku sinatria. Ayeuna mah saupami teu wantun patutunggalan sareng Prabu Siliwangi, kedah énggal abdi pulangkeun ka Pajajaran.”

Déwaputra hémeng galih, réh nembé umur-umuran, aya anu ngaweweléh, éstuning béak wirasat, teu iasaeun ngajawab, pung ngapung ka Mégamendung, rék naros ka Sang Pandita. Sinigeug nu ngawang-ngawang jeung Putri Léng-gangkancana di Taman Jomantara.

Kacarita Sang Pandita Puncakmanik rama Nyi Putri, ku Sang Prabu Siliwangi diperih pati kedah ngilari Nyi Putri. Saupami teu kapanggih, baris dihukum. Wantuning pandita sakti, weruh sadurung winarah, gancang sukmana ngalayang ka Taman Jomantara nepangan putra. Pok sasauran kieu, “Hé Nyai anak Ama, ieu Ama datang teu jeung raga badag. Dihin pinasti anyar pinanggih. Naon-naon nu dilakonan ku urang, geus dipastikeun ti baheula ku Gusti Maha Kawasa. Nyai ulah susah-susah, ngan kari sumerah baé ka Pangéran. Lalakon Nyai téh panjang, bakal nyorang kaprihatinan, tapi bakal ditungtungan ku kamulyaan. Ayeuna urang pa¬panggih panungtungan, sabab Ama rék nyingkir ti Puncak¬manik, rék néangan lembur singkur mandala singkah, mé¬méh ditibanan hukuman ku Sang Prabu Siliwangi. Ari satria nu ngiwat Nyai jenengan Déwaputra, asal terah Kahiangan, kersana mileuleuheungkeun ka diri Nyai. Tapi Nyai méméh kawin kudu aya tanjakan heula, nyaéta nyuhunkeun bumi di tengah patamanan di Gunung Karang anu maké sumur tujuh katut pamandianana. Sakitu wasiat Ama. Muga-muga Nyai sing sabar tawekal jeung sing percaya kana caritaan Ama. Ayeuna Ama amit.”

Nyi Putri Lénggangkancana ngahuleng sajongjongan, raos dina pangimpénan. Manahna teu weléh sangsi, naha enya anu sumping téh ramana atawa lain. Ngan lantaran anjeunna émut kana kaluhungan rama, tungtungna per¬caya ogé, yén ramana anu tadi ngawejang téh. Anjeunna jangji lebeting manah, rék ngéstokeun kana piwejang ramana. Sanggeus kitu ras deui anjeunna émut kana kadar anu bakal karandapan, tur harita lieuk leuweung lieuk lamping henteu aya deremaga, lieuk deungeun lieuk lain henteu aya kuIawarga, turug-turug nu nyandak ti Pajajaran ngiles; Déwaputra teu puguh ka mana losna. Segruk baé Nyi Lénggangkancana nangis, raos diteungteuinganan ku pa¬meget anyar pinanggih. Sabot kitu jol baé aja jurig ti Gunung Carélang, nu diutus ku babaturanana néangan piratueun.

Barang manéhna awaseun ka Nyi Putri, jleg baé mangrupa hileud, sarta tuluy Nyi Putri diteureuy buleud. Sigeug éta, kocap deui Déwaputra nu nuju kabungbulengan ku nu geulis, teu iasa lami-lami patebih sareng jungjunan. Ari sumping ka Taman Jomantara, Putri teu aya, atuh pohara benduna. Sabot katatang-kotéténg, rét anjeunna ningali hileud sagedé gulungan kasur. Anjeunna teu samar deui, yén Nyi Putri digunasika ku éta hileud. Énggal baé anjeunna téh metik daun seureuh bodas nu uratna pate¬pung, dianggo nurih tonggong hileud. Goréhél Putri kapendak nuju kulem. Jung dipangkon lalaunan, diébogkeun dina bangku handapeun tangkal kai. Barang gugah, rét ningali nu kasép, nyéh imut bari mapatkeun asihan. Ti dinya Putri haturan, yén tadi ngaweweléh téh lain teu niat ngi¬ringan kana pangersa, ngan seja ngémutan baé kana lam¬pah kajatnikaan.

“Gamparan téh,” cék Nyi Putri, “sanés jalma joré-¬joré, terah déwa, jadi kedah mintonkeun kahormatan. Menggah diri abdi onaman, didamel dua saduit ogé teu naon¬-naon. Mung numutkeun kabiasaan, pameget téh sok aya panglamarna ka pigeureuhaeunana. Luhur handapna mar¬tabat hiji pameget, sok katawis dina rupi panglamarna. Ayeuna upami yaktos badé mileuleuheungkeun ka abdi, urang gunung bau lisung anu nya awon nya bodo, henteu kedah maparin dunyabrana, mung nyuhunkeun dipangda¬melkeun taman di Gunung Karang sareng bumina katut pamandianana anu nganggo sumur tujuh. Upami aya je-lema nu hayang terang kana panglamar gamparan, jadi mung kantun nuduhkeun. Mung sakitu panuhun abdi.”

Déwaputra keur ti tadi ngait manah ka Nyi Putri, turug-¬turug ditambahan ku daya kemat, kapangaruhan ku asihan sileugeut teureup, atuh geus taya petana mungpang kana pamundut jungjunan téh. Boro-boro aya pamundut sakitu, najan sapuluh kitu gé mo burung ditedunan.

Harita kénéh ku anjeunna disanggeman, sarta biur baé ngapung ka Gunung Karang. Sajajalan anjeunna nga¬manah-manah, lebah mana pantesna ngadamel taman. Sabot kitu séot aya gagak, putih hiber di payuneunana. Teu lila monténg, turun lebah Gunung Karang. Teup eunteup dina hiji batu gedé. Di dinya gagak kikiplik tuluy mébér-mébér jangjang bari ngaluis, nyemukeun nu keur mandi. Déwa¬putra teu jauh ti éta gagak, ningalikeun saparipolahna gagak. Ku anjeunna geus kasurti, yén di dinya pitempateun pangsiraman nu dipundut ku buah manah téa. Gancang anjeunna menekung ka paradéwa, nyuhunkeun dibuktikeun sakahoyong Nyi Putri téa. Tina cengengna paneda, harita kénéh geus bukti. Urut leuweung luwang-liwung salin rupa jadi tamansari resmi, di tengahna aya bumi nu pereték parabotna, katut perhiasanana. Sumur nu tujuh ngabaris. Pangsiramanana lucu, surup pisan pangsiraman putra jeung putri. Ngider sakuliah dunya moal aya tamansari nu sarina cara Taman Sumur Tujuh.

Gancanging carita baé Déwaputra jeung Nyai Léng¬gangkancana geus ngaralih ti Taman Jomantara ka Taman Sumur Tujuh. Ari sasarenganana nu kasép jeung nu geulis téh ti beurang baé. Ti peuting mah napsi-napsi, Nyi Putri kulem di bumi, ari Déwaputra di luar. Urang tunda carita di lebah dinya.

Taman Sumur Tujuh téa tina kaahénganana geus kace¬luk kaawun-awun kawentar ka mana-mana, malah ka Sa¬wargaloka geus kawangikeun, sarta dina hiji mangsa aya tujuh widadari ti Sawargaloka daratang ka Sumur Tujuh ngadon mandi, sanggeus mandi tuluy maretikan kembang, kakara baralik deui ka Kahiangan. Nu kagungan tamansari teu uningaeun kana lampah éta para widadari, ngan bati kagétna baé, réh pepelakan barusik, kekembangan nu aralus nu sareungit rigil urut nu metikan.

Déwaputra sasauran ka Nyi Putri, yén anu boga dosa téh tangtu parawidadari ti Kayangan. Upama isuk pagéto aya katumbiri nutug ka Sumur Tujuh, éta tanda yén widadari daratang. Kitu saur Déwaputra.

Kocap dina hiji poé Déwaputra jeung Nyi Putri nari¬ngali katumbiri. Énggal baé Déwaputra ka awang-awang, hoyong awas kana lampah widadari, di marcapada.

Ari éta widadari anu tujuh sajolna ka Sumur Tujuh, gancang baé cucul-cucul tuluy mandi. Sabot kitu, Nyi Putri Lénggangkancana ngadeukeutan keketeyepan sarta nyumput di nu buni. Anjeunna héroy kacida ningali anggoan wida¬dari nu sakitu aralusna nu tara aya di dunja. Bawaning ku panasaran, mimitina hoyong uninga lésangna, dirampaan anggoan widadari téh. Pék dicandak ka panyumputan, rap diajaran, wet resep, tuluj baé anggoanana diteundeun dina urut anggoan widadari. Koléséd ti panyumputan angkat nganggo dangdosan ahéng bari teras metikan kembang. Ka¬tingali ku Déwaputra ti awang-awang marukan widadari. Prak baé ngagayuh angin. Atuh harita kénéh ge hiuk angin ngagelebug, nebak Nyai Lénggangkancana. Gancanging carita baé Nyi Putri téh geus aya di Kahiangan kabawa angin.

Widadari anu tujuh bada mandi rup-rap darangdan. Ngan widadari nu bungsu nu kahémengan, lantaran anggo¬anana aya nu ngahilian. Malah anu genepan gé tingharuleng, henteu nyana bakal kajadian kitu. Sabot kitu ngong baé di awang-awang aya sora tan katingalan, kieu pokna, “Dé¬waputra teu kaidinan ku paradéwa garwaan ka urang Marcapada. Nyi Putri Lénggangkancana lantaran taya dosana, ayeuna geus diasupkeun ka Kahiangan. Ku sabab éta, ang¬goan Nyi Lénggangkancana ayeuna kudu dianggo ku wida¬dari bungsu, pigarwaeun Déwaputra, geus ditetepkeun ku paradéwa. Pék ayeuna anggoan téh geura anggo, sarta gan¬cang tepangan Déwaputra.” Ngan sakitu ungeling sora téh.

Ari éta widadari nu bungsu téh lir beubeulahan térong jeung Nyai Lénggangkancana; pamuluna, dedeganana, goloyorna malah gentrana sarua. Turug-turug anggoanana tilas Nyai Lénggangkancana, atuh ieu-ieu ogé geus tangtu ka¬bedil langit kabéntar-méga. Komo deui Déwaputra ningalina ti awang-awang. Éta widadari bungsu diiringkeun ku wida¬dari nu genep, ngajugjug ka bumi kalangenan Déwaputra, sarta nu kagungan bumi geus waspada, geus lungsur ti awang-awang lebet ka bumi. Srog widadari tujuh nepi ka latar, Déwapatra énggal lungsur mapag garwa. Teu samar teu asa-asa, yén widadari bungsu téh garwana, turug-turug anu disangka garwa téh iasa pisan ngarobah prak-prakan kawidadarian, satingkah saparipolah téh taya pisan bédana jeung Nyai Lénggangkancana, lantaran ngéstokeun téa kana kersa paradéwa.

Gancanging carita widadari anu genep amitan mundur, biur ngarapung ka langit, katingal ti kajauhan melengkung katumbirina, minangka cicirén widadari nuju lumaku. Ari widadari bungsu rendéngan jeung Déwaputra sinaksénan paradéwa ti Kahiangan. Tuluy putra jeung putri téh tetep renggenek ngageugeuh Sumur Tujuh.